Tiểu thuyết của Yiyun Li đưa người đọc vào sâu bên trong tâm hồn những nhân vật bị ký ức dày vò, bị nỗi cô đơn bủa vây, phơi bày thực trạng của một hệ thống lạc lõng.

Đi sâu và khắc họa nội tâm của con người, với những cảm xúc phức tạp và những dằn vặt quá khứ là một điều không mấy dễ dàng. Qua cuốn tiểu thuyết Chốn cô độc của linh hồn, nhà văn Yiyun Li đã khéo léo dò sâu vào từng ngóc ngách tâm lý và suy nghĩ của những nhân vật, bóc tách những sự kiện quá khứ, những ký ức dày vò ám ảnh họ suốt bao nhiêu năm trời. Phải chăng nơi cô độc nhất mà linh hồn trú ngụ lại chính là trái tim, thể xác của nó.

Chốn cô độc của linh hồn bắt đầu bằng cái chết của Tiểu Ái, cái chết đã được dự đoán trước nhưng kéo dài dai dẳng suốt 21 năm trời, và nó như tiếng thở dài, trút một gánh nặng khi người phụ nữ tội nghiệp đó từ giã cõi đời. Tiểu Ái là bí mật lớn nhất trong cuộc đời của Bá Dương, Như Ngọc và Mạc Lan. Nó là biến cố đã chia cắt ba con người và thay đổi hoàn toàn tương lai của họ, là tội lỗi mà họ mang theo trong mình như một vết đen không bao giờ có thể xóa bỏ.  

Tiểu Ái là mẫu người con gái thông minh sắc sảo nhưng nổi loạn, mang trong mình tính khí nóng nảy, và thái độ căm ghét hướng về phía chính quyền cùng xã hội đương thời. Cô bị bắt khi tham gia phong trào với một nhóm sinh viên, và nhà trường đưa ra quyết định đình chỉ việc học, đồng thời cũng tước đi mãi mãi tương lai của cô.

Khi cô bé 15 tuổi mồ côi Như Ngọc xuất hiện trong cuộc đời mình, Tiểu Ái đã biến cô trở thành nạn nhân tội nghiệp chịu đựng tất cả những lời cay độc và thái độ khinh bỉ ghét bỏ. Một cuộc chiến tranh tinh thần thầm lặng diễn ra giữa hai người, khiến sự hoài nghi ban đầu của Như Ngọc dần trở thành sự ám ảnh và nỗi sợ hãi. Chuỗi dài những ngày tháng cam chịu của cô bé cũng kết thúc khi Tiểu Ái lâm bệnh nặng, khiến hơn nửa bộ não bị hủy hoại.

Những bác sĩ khám nghiệm phát hiện được dấu vết thuốc độc trong máu của Tiểu Ái nên đã kịp thời cứu sống cô, nhưng chất hóa học cực kỳ nguy hiểm đó đã hoàn thành nhiệm vụ phá hoại của nó: biến cô gái trở thành kẻ tàn tật và mắc kẹt trong cơ thể của chính mình hơn mấy chục năm trời đằng đẵng.

Cái chết là bí ẩn lớn xuyên suốt cả tiểu thuyết, một câu hỏi không một lời giải đáp thỏa đáng. Nó là tội ác do cố tình lên kế hoạch hoặc do vô ý gây ra của một đứa trẻ mồ côi? Hay đó là một quyết định tự tử trong thoáng chốc của người này nhưng lại cướp đi mạng sống của một người khác?

Cuộc đời của ba nhân vật: Bá Dương, Mạc Lan và Như Ngọc được khắc họa lần lượt qua từng trang viết, di chuyển theo dòng thời gian từ quá khứ tới hiện tại và được kết nối bởi bi kịch cái chết của Tiểu Ái. Nỗi cô đơn, bế tắc và sự tuyệt vọng của họ được che giấu bằng một cái vỏ bọc hoàn hảo, át đi tiếng gào thét của những tâm hồn đang mong đòi sự giải thoát.

Sau biến cố lớn với Tiểu Ái, đức tin vào vị Chúa toàn năng bị phá vỡ, cô ném mình vào hai cuộc hôn nhân mà cuối cùng đều kết thúc bằng nỗi đau, và sau đó sống cuộc đời nhạt nhòa của mình bên Mỹ, như một người không quá khứ và cũng không tồn tại cả tương lai.

Mạc Lan sinh ra trong gia đình nghèo khó nhưng được vun đắp bằng tình yêu thương, là cô gái hiền lành, ngoan ngoãn biết quan tâm và không có gì nổi bật. Tình bạn với Như Ngọc và Bá Dương, cho dù có nhiều khó khăn, nhưng luôn được Mạc Lan duy trì với ý nghĩ rằng mình đang đem lại hạnh phúc cho họ. Bi kịch xảy tới, đẩy cô gái ra khỏi Bắc Kinh và bắt đầu cuộc đời khác nơi đất khách quê người, bỏ lại quá khứ sau lưng. Cô sống khép kín, an toàn trong bốn bức tường của căn hộ và duy tr lịch trình khóa biểu đều đặn, cứng nhắc, thờ ơ với những gì đang diễn ra xung quanh mình.

Khác với hai người bạn của mình, Bá Dương có xuất thân với cha mẹ thông minh và giàu có, đầy đủ, nhưng thiếu thốn tình thương. Với mẹ của Bá Dương, không có gì hơn ngoài nghĩa vụ làm phụ huynh. Anh có mối tình đầu trong sáng với Như Ngọc và là người bạn thân từ nhỏ của Mạc Lan, nhưng rồi bi kịch ập xuống đầu gia đình Tiểu Ái và cũng xuống đầu ba người bạn, Bá Dương mất cả hai người con gái mình yêu thương nhất.

Cuộc sống sau này của anh thành đạt, đầy đủ nhưng bất hạnh bởi cuộc hôn nhân tan vỡ, trách nhiệm nặng nề với việc chăm sóc Tiểu Ái bệnh tật đã làm hoen ố, tha hóa người thanh niên nhiệt huyết, vui vẻ ngày nào.

Họ là những con người lạc lõng trong cuộc sống hiện đại, những tâm hồn đau khổ bị dày vò bởi quá khứ của chính mình và không thể thoát khỏi cái nhà tù vô hình đó. Họ bị tha hóa, bị biến dạng và méo mó, mà cho dù sự thứ tha đến muộn màng nhưng cũng không còn ý nghĩa gì nữa.

Chốn cô độc của linh hồn có vẻ tĩnh tại lừa dối, nhưng đằng sau lớp vỏ là nỗi cô đơn và niềm tuyệt vọng, với bi kịch của ba cuộc đời bị hủy diệt do những ký ức quá khứ gây ra; khúc ngoặt của câu chuyện là bí ẩn trong vụ một người con bị đầu độc, một tội ác đã định hình, làm biến dạng toàn bộ tương lai của họ.

Yiyun Li miêu tả các nhân vật với một vẻ đẹp tàn nhẫn, đầy cảm xúc. Điều đó đưa Chốn cô độc của linh hồn trở thành một tiểu thuyết phi thường xuất sắc, tác giả đã khéo léo dẫn dụ người đọc qua những nút thắt rối rắm của câu chuyện, qua những chuyển đổi xuôi ngược trong thời gian và đưa Yiyun Litrowr thành "một trong những tiểu thuyết gia quan trọng trong thời đại của chúng ta" như nhận xét của nhà văn Salman Rushdie.

Minh Châu