Karl Marx từng kết luận rằng: người lao động chỉ cảm thấy mình tự do trong khi thực hiện chức năng động vật của mình tức là lao động, còn trong những chức năng con người của anh ta thì anh ta cảm thấy mình chỉ là con vật. Cái có tính súc vật trở thành cái có tính người, còn cái có tính người thì biến thành cái có tính súc vật.Và không ai diễn tả ý này hay bằng Kapek.

Một thuyền trưởng người Séc phát hiện ra một loài sa giông khổng lồ ngoài khơi bờ biển phía tây của Sumatra. Phát hiện thấy chúng là một giống loài thông minh, có khả năng tiếp nhận sự huấn luyện, ông ta đã "kết bạn" với chúng, cung cấp cho chúng những công cụ lao động. Ông nảy ra ý định sử dụng chúng như một loại nhân công giá rẻ, đầu tiên là để tìm kiếm ngọc trai, sau đó là để xây dựng những công trình trên biển. Chúng cứ thế sinh sôi nảy nở, tiếp tục "học hỏi", leo cao leo cao hơn nữa "lên bậc thang của nền văn minh", và rồi dần dần chúng trở thành mối đe dọa của loài người..

"Khi loài vật lên ngôi" - Tác phẩm viễn tưởng khoa học được coi là một trong những đỉnh cao trong nghệ thuật giễu và nhại. Phân đoạn con sa giông đọc báo trong sở thú, giao tiếp với con người bằng những câu cú học mót qua trang báo cho thấy một xã hội loài người bị rập khuôn, bị giật dây trong chính những trang thông tin mà họ thường cho là "có ích".

“Khi loài vật lên ngôi” còn là một tác phẩm văn chương mang tính tiên tri pha lẫn hài hước, châm biếm, và phản biện xã hội cực kì sâu sắc; từ khoa học, nghệ thuật, giáo dục, kinh doanh, chính trị, chủ nghĩa phát xít, chủ nghĩa nô lệ, chủ nghĩa quân phiệt, tôn giáo, pháp luật, triết học, sự phân biệt chủng tộc, quyền lực báo chí, và mọi đặc điểm của bản chất con người mà ta có thể nghĩ đến, không gì thuộc về con người mà xa lạ với Karel Capek. Ông đã từng nói: "Tôi không thể nào hóa thân vào nhân vật bác sĩ của mình, bởi tôi- cho dù không ai đòi hỏi điều này ở các nhà văn- vẫn luôn trăn trở một điều: Cái gì đang đe dọa thế giới loài người? Sự thật hiển nhiên là tôi không thể xoay chuyển được hiểm họa của văn minh nhân loại, nhưng ít nhất tôi không thể ngồi nhìn và không thể thôi nghĩ đến điều đó."