Thiên tài văn chương người Nhật Tanizaki Junichiro luôn dẫn độc giả tới những góc khuất sâu kín nhất của những xúc cảm mê đắm dục vọng, của những ý nghĩ tội lỗi và phơi bày nó qua một giọng văn hài hước, thâm thúy không kém phần tinh tế.

Và trong Nhật ký già si, những ham muốn đó chiếm lĩnh cả tâm hồn và ý chí, mạnh mẽ hơn cả sự đe dọa của cái chết. 

Cuốn sách vẫn có những tác động mạnh mẽ lên lớp độc giả trung thành với văn chương Tanizaki thời đó. Vẫn là những bí mật khủng khiếp, vẫn là những bản năng dục vọng rất nguyên sơ của con người được nhà văn phơi  bày một cách trần trụi, không chút e ngại. 

Lão già Utsugi Tokusuke 77 tuổi, sống sót qua một cơn đột quỵ và bắt tay vào viết một cuốn nhật ký, trong đó ghi lại thật cặn kẽ và chi tiết cuộc đấu tranh giành giật sự sống với vô số bệnh tật đang tàn phá, ăn mòn dần dần cơ thể già nua tàn tạ của lão, cùng ham muốn đầy nhục dục nảy sinh trong lão với cô con dâu xinh đẹp gợi tình Satsuko. 

Xuyên suốt những trang nhật ký, Utsugi bị cuốn hút bởi vẻ đẹp kiêu sa, sự lôi cuốn xác thịt từ dáng hình của Satsuko, ngay cả những nét tính cách xấu xa, đểu giả ma mãnh của cô nàng cũng được lão yêu đến mê mệt, điên cuồng và đôi chỗ còn tuyệt vọng.

Lão hy sinh tình yêu, sự chăm sóc của những người xung quanh, gần như từ bỏ gia đình mình chỉ để lao theo mối tình si đầy lố bịch, rồ dại nhưng cũng thật đáng thương của mình. Lão phẫn uất vì cơ thể còm cõi không còn có thể đáp ứng những khoái lạc đó nữa.

Những dòng ghi chép của lão chấm dứt khi lão đã quá yếu để có thể tiếp tục, và tác giả tiếp nối bằng những đoạn ghi chép bệnh án của y tá, bác sĩ và một đoạn ngắn trong cuốn nhật ký của cô con gái Itsuko. 

Lão Utsugi vừa đáng ghét vừa đáng thương. Một lão già tuổi đã gần đất xa trời, sống một cuộc sống đầy đủ giàu sang trong một cơ ngơi rộng rãi, cả ba đứa con đều đã trưởng thành và có gia đình riêng của mình.

Một ông già khao khát dục tình, điên dại vì chính người con dâu của mình và những ảo tưởng lung linh hoang đường lão gắn vào cô ta trong trí tưởng tượng khiến ta thấy ghê sợ.

Mối si mê của lão dù cho có cố giấu, vẫn lộ liễu ra một cách xấu xí trước sự chứng kiến đầy sững sờ và kinh hãi của các thành viên trong gia đình. Không phải là lão Utsugi không cảm thấy hổ thẹn, không có sự cắn rứt giày vò lương tâm, nhưng mặc cảm tội lỗi đó không đủ mạnh mẽ để khiến lão dừng lại. 

Nhưng lão đáng thương bởi ẩn sau đó, người đọc vẫn thấy một lão già 77 tuổi cô đơn, tội nghiệp trong những năm tháng cuối đời của mình. Những đau đớn thể xác mà lão phải chịu đựng tất cả một mình, không ai cảm thương thấu hiểu cho.

Và những khát vọng dục tình kia cũng chỉ như một cái bè nổi mà lão Utsugi bám vào, giúp lão chống chọi với bệnh tật và cái chết nhiều lúc như đã gần kề lắm rồi. Kể cả khi chính những khát khao đó cũng chỉ là một thủ phạm góp phần thêm vào khiến bệnh trạng của lão tồi tệ hơn. 

Cuốn nhật ký là nơi để Utsugi trút lên đó những ước vọng nhục dục thầm kín đã giấu kín bao lâu nay. Cả lão lẫn Satsuko đều có những xúc cảm dục vọng giày vò, và cả hai câu kết với nhau trong một trò chơi nguy hiểm mà không hề biết những hậu quả khủng khiếp mà nó sẽ để lại.

Lời phản kháng với luân lý cứng nhắc

Ta có thể phì cười trước những nỗi ám ảnh khiêu dâm khi đọc Nhật ký già si, nhưng những nhân vật trong các tác phẩm của Tanizaki vẫn là những con người dù ham muốn bản năng khiến họ đánh mất cả chính mình. 

Trong văn học hiện đại Nhật Bản ngày nay, chủ đề tình dục không còn bị cấm kị và những nhà văn điển hình như Murakami tiếp tục khai thác nó trong những tác phẩm của mình.

Đối với Murakami, những ham muốn hay những hoạt động tình dục không chỉ đơn thuần là để đáp ứng những nhu cầu sinh lý của con người mà còn như để giải tỏa những ẩn ức trong lòng, những sự cô đơn, trống rỗng, hay chỉ để trốn tránh hiện tại. 

Yếu tố tình dục hiện tại đã nhẹ nhàng hơn chút nào để phù hợp với độc giả, nhưng vào những năm mà Tanizaki sống, những tác phẩm của ông còn là vũ khí hướng tới phản kháng, chống lại đạo đức phong kiến cổ hủ, nói lên hiện thực của một xã hội cũ với những trụy lạc, suy đồi, và mong muốn được giải phóng. 

Nhật ký già si ra đời muộn, nhưng vẫn là một trong những cuốn tiểu thuyết kinh điển của Tanizaki Junichiro, vẫn đầy ắp tinh thần phản kháng thời đại, phản kháng những luân lý, quan niệm đạo đức của tác giả.

Ông dẫn độc giả qua vô vàn những cung bậc cảm xúc trái ngược, giữa đắm say và khổ ải, giữa cái ác và cái thiện, giữa cuộc đấu tranh giành giật sự sống và những đam mê dục vọng vượt lên trên cả nỗi sợ cái chết cùng sự hư vô…

Phó Minh Châu